ارزیابی اثربخشی سایت‌های جامع الگویی در طرح احیای اراضی استان‌های خوزستان و ایلام: کاربرد الگوی کریک پاتریک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضور هیات علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، موسسه آموزش و ترویج کشاورزی

2 دانشیار پژوهش، موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

چکیده

یکی از موضوعات مهم در برنامه‌های ترویجی، ارزیابی اثربخشی است. بر این اساس، به‌منظور ارزیابی اثربخشی سایت‌های جامع الگویی طرح احیای اراضی استان‌های خوزستان و ایلام، از الگوی ارزیابی اثربخشی کریک پاتریک طی دو سال استفاده شد. جامعه آماری شامل اعضای این سایت‌ها (5000N= ) بودند که 453 نفر از آنها با استفاده از جدول نمونه‌گیری کرجسی و مورگان و روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها در سطوح اول (واکنش) و سوم (رفتار) پرسشنامه و در سطح دوم (یادگیری) آزمون بود. سنجش روایی صوری پرسشنامه‌ها، از طریق پانل متخصصان انجام و قابلیت پایایی پرسشنامه‌ها نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تایید شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS22 انجام شد. یافته‌های تحقیق در «سطح واکنش» نشان داد که رضایت پاسخگویان از بعد مدرس بالاتر از ابعاد سازماندهی و محتوا بود. همچنین، بیشترین رضایت در این مرحله مربوط به سایت‌های دامی و کمترین میزان مربوط به سایت‌های نخیلات بود. نتایج حاصل از سنجش «سطح یادگیری» نشان داد که تفاوت نمره بهره‌برداران در دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون دارای تفاوت معنی‌دار بود و نمره پس آزمون بیش از دو برابر نمره پیش آزمون بود. سنجش «سطح رفتار» بهره‌برداران نیز نشان داد که تکنیک‌های ارائه شده در زمینه «تغذیه» قابلیت استفاده بیشتری داشته است. همچنین، میزان رضایت پاسخگویان از آموزش‌های ارائه شده در سایت‌های نخیلات پایین‌تر از سایر سایت‌ها بود. بهطور کلی، میزان رضایت بهره‌برداران از فعالیت‌های ترویجی، مطلوب و میزان دانش و مهارت آنها پس از اجرای دوره‌ها به شکل قابل توجهی ارتقا یافته بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of the Effectiveness of Model Sites in Land Reclamation Project in Khuzestan and Ilam Provinces: The Use of Kirkpatrick Model

نویسندگان [English]

  • Javad Ghasemi 1
  • Alireza Tavakoli 2
2 Associate Professor, Agricultural Engineering Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
چکیده [English]

One of the most important issues in the extension programs is evaluation of effectiveness.Accordingly, in order to evaluate the effectiveness of extension programs in the model sites, in Land Reclamation Project in Khuzestan and Ilam Provinces, Kirkpatrick evaluation model was used.The statistical population of the study consisted of the farmers in these sites (N= 5000), out of which 453 people determined as sample using Krejcie and Morgan sampling table and simple sampling technique. Questionnaire was the main tool of study in the first and third levels (Reaction and Behavior) and a "test" in the second level (Learning). The validity of the questionnaire was approved by the judgment of a panel of experts. In order to measure the reliability of the questionnaire, Cronbach Alpha coefficients were calculated for the main scales of the questionnaire.The data were analyzed by SPSSwin22 software.The findings revealed that respondents' satisfaction with teacher was higher than organization and content dimensions.Also, the highest satisfaction was from livestock sites and the lowest from date palm sites.The results of measuring the "learning level" indicated that there was a significant difference between the scores of the farmers in the two stages of pre-test and post-test and the post-test score was higher than the pre-test score. The results of measuring the "behavior level" revealed that, "Nutrition" techniques were more usable than other techniques. In addition, respondents' satisfaction with date palm sites was lower than other sites. Generally,farmers' satisfaction with extension activities was appropriate and their knowledge and skills had been improved significantly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Effectiveness Evaluation
  • Model Site
  • Kirkpatrick Model
  • Khuzestan and Ilam Provinces
  1. احمدی، م. 1400. نقش مدیریت منابع آب کشاورزی در توسعه نواحی روستایی، مورد: دهستان غنیبیگلو (شهرستان زنجان). فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 10(1): 137-154.
  2. اسکندری، ف.، کریمی، ز. و خالدی خ. 1397. تأثیر برنامه‌های آموزشی-ترویجی بر رفتار حفاظت آب توسط کشاورزان (مورد مطالعه: کشاورزان دهستان زالوآب‌ شهرستان روانسر). تحقیقات منابع آب ایران، 14(1): 170-183.
  3. انوشه‌پور، ا.، مقدسی، ر.، محمدی‌نژاد، ا. و یزدانی، س. 1399. بررسی رابطه مصرف انرژی و بهره‌وری کل عوامل تولید کشاورزی با کاربرد رهیافت رگرسیون چندک در بخش کشاورزی ایران. پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 9(34): 65-85.
  4. بهبهانی مطلق، م.، شریف‌زاده، م.، عبداله‌زاده، غ.ح. و محبوبی، م.ر. 1397. واکاوی رفتار کشاورزان در پذیرش فناوری آبیاری تحت‌فشار در شهرستان دشتستان. علوم ترویج و آموزش کشاورزی، 13(1): 89-103.
  5. پناهی، ف. 1391. تحلیل عوامل موثر بر مدیریت بهینه منابع آب در نظام کشاورزی ایران. پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 5(1): 101-117.
  6. پیروشعبانی، م.، غفاری، ج.، حبیب کاظمی، ف.، غلامی، ح. و قاسمی، ج. 1400. دستورالعمل سایت‌های جامع الگویی تولیدی - ترویجی، دفتر ترویج دانش و فناوری کشاورزی، معاونت آموزش و ترویج کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ویرایش دوم.
  7. جلالیان، ح.، مرادی، ح. و حجی‌پور، م. 1393. کارکرد برنامه‌های آموزشی در دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی (مورد: روستاهای ناحیه اورامانات در کرمانشاه). برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۱۸(۴): ۱۲۸-۹۷.
  8. حیدری ساربان، و. 1390. بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر دانش کشاورزان گندم­کار پیرامون مدیریت آب زراعی (مطالعه موردی: شهرستان مشگین شهر). پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی، 4(4): 96-111.
  9. خراسانی، ا. و رشتیانی، ب. 1391. رویکردی جامع به اثربخشی آموزش؛ راهنمای گام به گام مدل بازگشت سارمیه، تهران: مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران، چاپ اول.
  10. دهقانپور، م.، یزدان‌پناه، م.، فروزانی، م. و عبدالله‌زاده، غ. 1398. اولویت‌بندی روش‌های آموزشی ترویجی مورد استفاده در برنامه‌های سازگاری با تغییر‌پذیری‌های اقلیم از دیدگاه کشاورزان و کارشناسان کشاورزی: کاربرد روش PROMETHEE. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 11(50): 126-144.
  11. رحیمیان، م. 1395. عوامل اثرگذار بر مدیریت پایدار منابع آب در بین گندم‏کاران آبی شهرستان کوهدشت. علوم ترویج و آموزش کشاورزی، 12(2): 233-247.
  12. رضادوست، ز.، محمدزاده، س. و غنیان، م. 1395. مشارکت مردمی، تضمین کننده موفقیت طرح 550 هزار هکتاری احیاء اراضی کشاورزی خوزستان و ایلام، ششمین کنگره ملی علوم ترویج و آموزش کشاورزی منابع طبیعی ایران، 5 و 6 آبان‌ماه 1395، شیراز، دانشگاه شیراز.
  13. زارع، ع. و زلالی، ن. 1394. نیاز آموزشی مدیریت بهینه آبیاری در بین کشاورزان رامشیر. فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 33: 84-96.
  14. شاه­پسند، م.ر. و سواری، م. 1396. موانع مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی جهت آموزش کشاورزان در مناطق روستایی (مطالعه­ای در حوزه سد قشلاق استان کردستان). فصلنامه آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، 5(3): 87-99.
  15. طاهرآبادی، ف.، معتمد، م.ک. و خالدیان، م. 1395. تحلیل موانع و مشکلات مدیریت آب کشاورزی در دستیابی به توسعه پایدار مورد: شهرستان­های کنگاور و صحنه در استان کرمانشاه. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، ۵(۱۷): 57-70.
  16. عباسیان جهرمی، ع.، ملک محمدی، ا. و حسین‌پور، ا. 1388. نقش ترویج و آموزش کشاورزی در بهره‌وری و ضایعات محصولات کشاورزی، ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، کرج، انجمن اقتصاد کشاورزی ایران.
  17. عزیزی خالخیلی، ط. 1396. بررسی اثربخشی آموزش‌های شغلی کشاورزان (مورد مطالعه: آموزش تولید ورمی کمپوست در شهرستان پاسارگاد). راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی، ۴(۷): ۳۹-۴۷.
  18. عزیزی خالخیلی، ط.، منتی‌زاده، م. و فلاح حقیقی، ن. 1395. ارائه الگوی کاربردی سنجش اثربخشی آموزش‌های ترویجی، ششمین کنگره ملی علوم ترویج و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایران، دانشگاه شیراز، 5 و 6 آبانماه 1395.
  19. عمانی، ا.ر. و خلیلی اسنکی، ع. 1390. سنجش بهره‌وری آب زراعی بخش شادروان شهرستان شوشتر. پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 4(3): 75-91.
  20. عیدی، ا.، کاظمیه، ف. و ظریفیان، ش. 1400. واکاوی عوامل موثر بر نگرش کشاورزان نسبت به مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی (مطالعه موردی گندمکاران روستاهای شهرستان مراغه). نشریه علمی پژوهشی دانش کشاورزی و تولید پایدار، 31(2): 361-375.
  21. غنجی، م.، معصومیان، ع.، خوشنودی­فر، ز. و صفاری، ح. 1394. شناسایی و تبیین عوامل تأثیرگذار بر فناوری مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی و منابع طبیعی. پژوهش و فناوری، 2: 113-128.
  22. فتحی ‌واجارگاه، ک. و دیباواجاری، ط. 1384. ارزشیابی اثربخشی دوره‌های آموزشی، تهران: نشر آییژ، چاپ اول.
  23. فرنیا، م.ع.، ملکی آوارسین، ص. و فرشباف‌جور، و. 1391. بررسی اثربخشی دوره‌های آموزشی ارائه شده برای اعضای شرکت‌های تعاونی کشاورزی و غیرکشاورزی در استان آذربایجان شرقی با استفاده از مدل کرک پاتریک. تعاون و کشاورزی، 1(4): 63-84.
  24. قاسمی، ج. 1400. تحلیل چالش‌ها و مشکلات اجتماعی طرح‌های آبیاری و زهکشی در ایران، هفدهمین کنگره علوم خاک ایران و چهارمین همایش ملی مدیریت آب در مزرعه، 26 تا 27 مهرماه 1400، موسسه تحقیقات خاک و آب، کرج.
  25. قاسمی، ج.، غلامی، ح. و موموندی، ع. 1400. توصیه‌ها و نکات کلیدی برای اجرای اثربخش روش‌های ترویجی، تهران: نشر آموزش کشاورزی، معاونت آموزش و ترویج کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، چاپ اول.
  26. محبوبی، م.، اسماعیلی اول، م. و یعقوبی، ج. 1390. بررسی عوامل بازدارنده و پیش‌برنده کاربرد روش‌های جدید آبیاری توسط کشاورزان: مورد غرب شهرستان بشرویه در خراسان جنوبی. مدیریت آب و آبیاری، 1(1): 87-98.
  27. محمدی، ی. و عواطفی اکمل، ف. 1400. تحلیل موانع اثربخشی دوره‌های ترویج کشاورزی در استان کرمانشاه. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 17: 27-38.
  28. محمودی حکمت، ی.، عارفی، م. و فتحی واجارگاه، ک. 1398. ارزیابی اثربخشی دوره آموزشی تربیت منش هنرجویان فنی حرفه‌ای دوره متوسطه بر اساس مدل کرک پاتریک. فصلنامه علمی پژوهشی تدریس پژوهی، 7(2): 115-140.
  29. موحدی، ر.، گلی، ف. و بلالی، ح. 1397. عامل‌های آموزشی-ترویجی مؤثر بر مدیریت آب کشاورزی در تولید سیب‌زمینی همدان. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 10(45): 1-19.
  30. مولان­نژاد، ل. و یعقوبی، ج. 1397. بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت کشاورزان در مدیریت منابع آب (مورد مطالعه: شهرستان میاندوآب). مهندسی منابع آب، 11(36): 11-20.
  31. مؤمنی هلالی، ه.، عباسی، ع. و علیلو، ج. 1396. ارزیابی اثربخشی طرح همگام با کشاورز شالیکاران آمل. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 9(42): 27-41.
  32. مینایی، ح. و تقیلو، ع.ا. 1398. اولویت‌بندی راهکارهای مدیریت بهینۀ منابع آب کشاورزی از دیدگاه کارشناسان کشاورزی (مطالعۀ موردی استان آذربایجان غربی، شهرستان بوکان، بخش سیمینه). جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 17(1): 307-332.
  33. نصرآبادی، ح. و حیاتی، د. 1393. بررسی عوامل موثر بر مشارکت بهره برداران در توسعه شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی در حوضه رودخانه بوژان شهرستان نیشابور. نشریه پژوهش آب در کشاورزی، 28(4): 725-735.
  34. Bucur, M. 2015. A study on business communication on corporate social responsibility in Romania. Procardia Technology, 19: 996-1003.
  35. Csaki, C. and Lerman, Z. 2000. Structural change in the farming sectors in Central and Eastern Europe: lessons for the EU accession. Washington, D.C.: World Bank.
  36. Danso-Abbeam, G., Ehiakpor, D.S. and Aidoo, R. 2018. Agricultural extension and its effects on farm productivity and income: insight from Northern Ghana. Agriculture & Food Security, 7(74): 1-10.
  37. De Sousa, W., Ducrot, R., Munguambe, P., Bjornlund, H., Machava, A., Cheveia, E. and Faduco, J. 2017. Irrigation and crop diversification in the 25 de Setembro irrigation scheme, Mozambique. International Journal of Water Resources Development, 33(5): 705-724.
  38. Howarth, S.E. and Lal, N.K. 2002. Irrigation & participation: Rehabilitation of the Reaper Project in Nepal. Irrigation & Drainage System, 16: 111-138.
  39. Kirkpatrick, D.L. and Kirkpatrick, J.D. 2007. Impalement the four levels a practical guide for effective evaluation of training programs. Barrett-Koehler and the BK logo are registered trademarks of Barrett-Koehler Publishers. Inc.
  40. Lindner, J.R. and Nieto, R.D. 1998. Total quality management and effective extension teaching. Journal of Extension, 36(2). URL: www.joe.org/joe/1998april/rb2.php.
  41. Long, H., Tu, S., Ge, D., Li, T. and Liu, Y. 2016. The allocation and management of critical resources in rural China under restructuring: Problems and prospects. Rural Studies, 47(Part B): 392–412.
  42. Namara, R.E., Hanjra, M.A., Castillo, G.E., Munk Ravenborg, H., Smith, L. and Van Koppen, B. 2012. Agricultural Water Management and poverty linkages. Agricultural Water Management, 97(4): 520-527.
  43. Ojo, O.D., Connaughton, M., Kintomo, A.A., Olajide-Tawio, L.O. and Afolayan, S.O. 2011. Assessment of irrigation systems for dry season vegetable production in urban and peri-urban zones of Ibadanand Lagos, Southwestern Nigeria. African Journal of Agricultural Research, 6(2): 236-243.
  44. Oladele, E.O. 2008. Comparative analysis of use of videos versus traditional extension agent and techniques in dissemination of rice cultivation practices in Ogun state. Nigeria. Journal of International Agricultural and Extension Education, 15(1): 55-65.
  45. Pan, D., Kong, F., Zhang, N. and Ying, R. 2017. Knowledge training and the change of fertilizer use intensity: Evidence from wheat farmers in China. Journal of Environmental Management, 197: 130-139.
  46. Perpira, L.S. 2005. Water and agriculture: Facing water scarcity and Environmental challenges. Agricultural Engineering International: the CIGR Journal of Scientific Research and Development. Invited Overview Paper: 35-42.
  47. Serunkuuma, D., Ochom, N. and Ainembabazi, H. 2004. Collective action in canal irrigation systema management: the case of Doho Rice scheme in Uganda. IFPRI eastern Africa food policy network, network Report 9, Kampala, Uganda: IFPRI, April 2004.
  48. Zarei, S., Bozorg-Haddad, O., Singh, V.P. and Loáiciga, H.A. 2021. Developing water, energy, and food sustainability performance indicators for agricultural systems. Scientific Reports, 11: 22831.