تحلیل وضعیت خوشه‏های کسب و کار در بخش کشاورزی و توسعه آنها در ایران

نوع مقاله : مقاله تحلیلی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی دانشگاه رازی

2 دانشگاه رازی، گروه ترویج و آموزش کشاورزی

3 دانشگاه تهران

چکیده

خوشه کشاورزی به تراکم تولیدکنندگان و کسب و کارهای کشاورزی در یک زمینه فعالیتی گفته می‏شود که دارای مزیت و چالش‏های مشترک هستند و در منطقه جغرافیایی مشخصی مشغول فعالیت می‏باشند. توسعه خوشه‏های‏ کشاورزی به عنوان یک رویکرد کلیدی برای کمک به پیشبرد بخش کشاورزی در بسیاری از کشورها محسوب می‏شوند. این مطالعه با استفاده از روش تحلیل اسنادی، به دنبال پاسخ به سؤالات زیر است: وضعیت خوشه‏های کسب و کار در ایران چگونه است؟ خوشه‏های کسب و کار کشاورزی در ایران چه جایگاهی دارند؟ شناسایی و توسعه خوشه‏های کسب و کار کشاورزی در ایران به چه صورت می‏باشد؟ ترویج و توسعه خوشه‏ها دارای مزایای زیادی است که از جمله آنها می‏توان به؛ افزایش بهره‏وری، سهولت دسترسی به منابع عمومی و اطلاعات، رشد سریع‏تر نوآوری، شکل‏گیری کسب و کارهای جدید، جذب سرمایه‏گذاران، کاهش هزینه‏ها، مدیریت بهتر مزرعه، دسترسی به بازار و بهبود بازاریابی و افزایش درآمد ذینفعان خوشه اشاره کرد. بررسی‏ها نشان داد که به رغم سابقه طولانی فعالیت بنگاه‏ها و کسب و کارهای کشاورزی در قالب خوشه در کشورهای توسعه یافته، در ایران این مبحث عملیاتی نشده است. در مجموع تاکنون بیش از 400 خوشه در زمینه‏ها و مناطق مختلف کشور شناسایی شده است که به خوشه کشاورزی به عنوان یک رسته جداگانه پرداخته نشده است. در ایران به منظور شناسایی و توسعه خوشه‏ها از مدل یونیدو استفاده می‏شود، در حالیکه خوشه‏ها اساساً الگوی توسعه‏ای درون‏زا هستند که با شرایط و ساختارهای اجتماعی و اقتصادی منطقه‏ای مبتنی هستند و نمی‏توان یک الگو را برای کل خوشه‏ها پیشنهاد کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis status of agricultural business clusters and their development in Ira

چکیده [English]

Abstract1
Agricultural cluster refers to the density of producers and agricultural businesses in an
activity field which has shared advantages and challenges and is active in a specific geographic
area. The development of agricultural clusters is considered as a key approach to promoting the
agricultural sector in many countries. The promotion and development this clusters has many
benefits. Among the benefits of agricultural clusters include: increasing productivity, ease of
access to public resources and information, faster growth of innovation, the formation of new
businesses, Attracting investors, cutting costs, better farm management, market access and
improving marketing, giving the brand to a product and raising the income of cluster
stakeholders. This paper analytical article seeks to answer the following questions: What is the
status of business clusters in Iran? What are the clusters of agricultural business in Iran? What is
the identification and development of agricultural business clusters in Iran? The promotion and
development of such clusters has many advantages, including: increasing productivity, ease of
access to public resources and information, faster growth of innovation, the formation of new
businesses, Attracting investors, cutting costs, better farm management, market access and
improving marketing, giving the brand to a product and raising the income of cluster
stakeholders. Studies have shown that, despite the fact that the activity of clusters of agricultural
enterprises and businesses has a long history in developed countries, But in Iran, despite the
emphasis on various development programs, this is not an operational topic. The clusters are
endogenous development pattern that is based on regional social and economic conditions and
structures, the development pattern of each cluster is the same as the cluster and region, and it is
not possible to suggest a pattern for the whole cluster.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Agricultural businesses
  • Agricultural cluster
  • Agricultural development

مراجع

  1. ایزدی، ج. و مصلح شیرازی، ع.ن. 1391. بررسی آثار اقتصادی ناشی از توسعه خوشه‏های صنعتی (مطالعه موردی خوشه گلاب و عرقیات و گیاهان دارویی فارس)، دومین همایش ملی راهکارهای توسعه اقتصادی با محوریت برنامه‏ریزی منطقه‏ای، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی سنندج، 9 و 10 خرداد ماه 1391، صص 1- 17.
  2. آقاسی‌زاده، ف ا... .، دشتی، س. و اعتمادزاده، ا ح. 1385. مدل مفهومی و محتوایی برنامه‏های پنج ساله جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر مضامین بخش کشاورزی (1368-1378). نشر اقتصاد برنامه، شماره 300، 15-21.
  3. پاپ زن، ع. و دل انگیزان، س. 1387. خوشه تعاونی گلخانه: رویکردی نو در راستای اشتغال فارغ التحصیلان دانشکده‏های کشاورزی، اولین همایش ملی تعاون و کشاورزی.
  4. پورتال سازمان صنایع کوچک و شهرک‏های صنعتی ایران. 1394.
  5. پورتال سازمان صنایع کوچک و شهرک‏های صنعتی ایران. 1397.
  6. دربان آستانه، ع.ر. 1383. مفاهیم و مبانی ساماندهی صنایع در نواحی روستایی، انتشارات سازمان شهرداری‏ها و دهیاری‏های کشور، تهران، چاپ اول.
  7. رابلوتی، ر. 1383. خوشه‏های صنعتی: الگوی موفق توسعه درون زا، ترجمه جهانگیر مجیدی و عباس مهرپویا، تهران: رسا، صص 1-328.
  8. رادفر، ر. 1392. مفاهیم پایه‎ای در ارتباط با خوشه‏های کشاورزی (سؤالات متداول در مورد خوشه)، انتشارات وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه پژوهش‏های برنامه‏ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی. صص 1-15.
  9. روانستان، ک. 1391. چالش‏های مدیریتی توسعه خوشه‏های کسب و کار، کنفرانس ملی کارآفرینی و مدیریت کسب و کارهای دانش بنیان، صص 1-19.

10. ریاحی، ا. 1392. رتبه‏بندی عوامل بحرانی موفقیت در توسعه خوشه‏های صنعتی در ایران، فصلنامه مدیریت، سال دهم، شماره 31، صص 91-102.

11. سجاسی قیداری، ح ا...؛ صادقلو، ط و پالوج، م. 1392. اولویت بندی راهبردهای توسعه معیشت پایدار روستایی با مدل ترکیبی سوات - تاپسیس – فازی: مطالعه موردی شهرستان خدابنده، فصلنامه روستا و توسعه، سال 16، شماره 2، صص 85-110.

12. سرحدی، ف. و رحمانی، م. 1389. بررسی چگونگی تشکیل خوشه‏های صنایع تبدیلی غذایی کوچک و متوسط (مطالعه موردی مجتمع دامداری لبن قم)، طرح پژوهشی مؤسسه پژوهش‏های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، صص 1- 85. قابل دریافت در سایت http://www.agri-peri.ir.

13. سلیمانی، غ.ر.، عزیزمحمدلو، ح. و وحدت، س. 1394. خوشه‏های کسب و کار شناسایی شده در ایران: (نقشه کشوری خوشه‏های کسب و کار)، قم: انتشارات آیین محمود، چاپ اول.

14. ضرغام، ح. و امینی، ص.ح.م. 1390. امکان‏سنجی خوشه گردشگری در شهرستان بندرانزلی، فصلنامه مطالعات گردشگری شماره 14، صص 94- 123.

15. ظهوریان، م. و رحیم‌نیا، ف. 1394. ارائه الگوی توسعه پایدار خوشه‏های کسب و کار در ایران، توسعه کارآفرینی، دوره 8، شماره 1، صص 59-41.

16. عبادی، ف. 1390. بررسی تجربیات کشورهای منتخب (اتحادیه اروپا، آمریکا، ژاپن، چین، ترکیه) در زمینه ارتقاء نوآوری با تأکید بر صنایع کوچک. مؤسسه پژوهش‏های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، گروه پژوهشی صنایع تبدیلی و تکمیلی. انتشارات وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه پژوهش‏های برنامه‏ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، مدیریت امور پردازش یافته‏های تحقیقاتی و اطلاع‏رسانی.

17. قانون برنامه‏های پنجم و ششم توسعه.

18. کرد، ب. و خاشی، ا. 1393. شناسایی و اولویت‏بندی عوامل ایجاد خوشه صنعتی با استفاده از روش فرایند تحلیل شبکه‏ای (مورد مطالعه: خوشه صنعتی خرمای سراوان)، توسعه کارآفرینی، دوره 7، شماره 2، صص 247-265.

19. مرادی، خ.، آگهی، ح.، زرافشانی، ک.، و پاپ‏زن، ع. 1394. تحلیل کیفی چالش‏های فراوری صنایع تبدیلی انواع میوه در استان کرمانشاه (کاربرد نرم‌افزار NVivo). پژوهش‏های روستایی، دوره 6، شماره 3، صص 483-514.

20. مطیعی لنگرودی، س.ح. 1388. برنامه‏ریزی روستایی با تأکید بر ایران، چاپ چهارم، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

21. ملاشاهی، غ.ع.، ظریفیان، ش. و سارانی، و. 1394. عوامل مؤثر بر موفقیت کسب و کارهای کوچک و متوسط زراعی و باغی شهرستان زابل، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 2-46، شماره 4، صص 739-748.

22. منصوری، ع. و عزیزمحمدلو، ح. 1388. پروژه‏های توسعه خوشه‏ای (برنامه‏ها و دستاوردها)، ناشر: روابط عمومی و بین‌الملل سازمان صنایع کوچک و شهرک‏های صنعتی ایران، صص 1-133.

23. نساج حسینی، س.م. و معراجی، ع. 1384. مرکز رشد کشاورزی، سامانه‏ای برای بهبود وضعیت کشاورزی و فرصت‏های شغلی آن، دومین همایش پارک‏ها و مراکز رشد علم و فناوری ایران، محل همایش مرکز رشد علم و فناوری ایران، تهران.

  1. Antevski, M., Petrović, P., and Vesić, D. 2012. Development perspectives in agriculture and rural areas in Serbia in the EU integration process, Economics of Agriculture, Institute of Agricultural Economics, 2/2012, Belgrade.
  2. Burger, K., Kameo, D., and Sandee, H. 2001. Clustering of small agro-processing firms in Indonesia. International Food and Agribusiness Management Review 2001; 2(3/4): 289-299.
  3. Cooke, Ph. (2001). Knowledge economics, clusters, learning and cooperative advantage, Roul Ledge.
  4. Felzensztein, C., Stringer, C., Benson-Rea, M., and Freeman, S. 2014. "International marketing strategies in industrial clusters: Insights from the Southern Hemisphere", Journal of Business Research,67(5): 837-846.
  5. Giuliani, E., Pietrobelli, C., and Rabellotti, R. 2005. Upgrading in global value chains: lessons from Latin American clusters. World development 2005; 33(4): 549- 573.
  6. Hoffmann, V, Lopes, G., and Medeiros, J. 2014. "Knowledge transfer among the small businesses of a Brazilian cluster", Journal of Business Research, 67(5): 856-864.
  7. Karaev, A., Koh, S.C.L., and Szamosi, L.T. 2007. The cluster approach and SME competitiveness: a review. Journal of Manufacturing Technology Management, 18(7): 818-835.
  8. Lai, Y., Hsu, M., Lin, F., Chen, Y., and Lin, Y. 2014. "The effects of industry cluster knowledge management on innovation performance", Journal of Business Research, 67(5): 734-739.
  9. Long, C., and Zhang, X. 2011. Cluster-based industrialization in China: Financing and performance. Journal of International Economics, 84(1), 112-123. Doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.jinteco.2011.03.002.
  10. Musso, F., and Francioni, B. 2015. Agri-Food Clusters, Wine Tourism and Foreign Markets. The Role of Local Networks for SME’s Internationalization, 22nd International Economic Conference – IECS 2015 “Economic Prospects in the Context of Growing Global and Regional Interdependencies”, Procedia Economics and Finance, 27(2015): 334 – 343.
  11. Nikolic, V., Cvijanovic, M.J., Grujcic, Z. 2008. Model organizacije klastera prehrambenih proizvoda u Srbiji - primer kajmaka, Industrija, no. 2/08, vol. 36, Economics Institute, Belgrade.
  12. Nogales, E.G. 2010. Agro based clusters in developing countries: staying competitive in globalised economy Agricultural management, marketing and finance, occasional paper 25, FAO, Rome 2010.
  13. Porter, M.E., Ketels, C., Miller, K., and Bryden, R. 2004. Competitiveness in Rural U.S. Regions: Learning and Research Agenda, Institute for Strategy and Competitiveness, Harvard Business School, accessed on April 05, 2013, available at: www.isc.hbs.edu/ pdf/EDA_RuralReport_20040621.pdf.
  14. Porter, M.E. 1998. Clusters and the New Economics of Competition, Harvard Business Review, November December, PP. 77–90.
  15. Rubzen, M.F., Murray-Prior Roy, Batt, P.J., Concepcion, S.B., Real, R.R., Lamban, R.J.G., Axalan J.T., Montiflor, M.O., Israel, F.T., Apara, D., and Bacus, R.H. 2013. Impacts of clustering of vegetable farmers in the Philippines. Proceedings of ACIAR-PCAARRD Southern Philippines Fruits and Vegetables Program Meeting, Jul 3, 2012. ACIAR Proceedings No. 139: 190- 202. Cebu, Philippines: Australian Centre for International Agricultural Research.
  16. Sharma, S., and Anupam, P. 2014. Agro-based cluster: A Tool for competitiveness of Indian agriculture in the ERA of globalization, Journal of Finance and Management. ISSN 0975-6477 Volume 6, Number 8 (2014), Pp: 713-718. Research India Publications http://www.ripublication.com.
  17. UNIDO Program. 2001. Development Clusters Network Vian; WWW.Competitiveness.com/rps/Corforate/com/en/clusters/what is cluster.PDF.
  18. Yu, M., Calzadilla, J.L., Lopez, A., Villa. 2013. Engeering agro – food development: The cluster model in china, Agricultural Sciences vol 4, No. 9B, 33-39. http://dx.doi.org/10.4236/as.2013.49B006.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار