تحلیل ارجحیت ذهنی شالیکاران نسبت به کشت دوم پس از برنج در شهرستان رشت: کاربرد تحلیل سلسه مراتبی (AHP)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران،

2 استادیار، موسسه آموزش و ترویج کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تحلیل ارجحیت ذهنی شالیکاران نسبت به کشت دوم بعد از برنج در شهرستان رشت و با رویکردی تلفیقی (کمی – کیفی) انجام شد. جامعه آماری شامل 30 نفر از کشاورزان خبره این شهرستان بودند که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. پایایی ابزار تحقیق با استفاده از آلفای کرونباخ و روایی آن توسط روایی سازه تایید شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها توسط نرم‌افزارهای SPSS12 و Expert Choice11 انجام شد. یافته‌ها نشان داد که «عدم‌حمایت دولت برای تولید و فروش این نوع محصولات»، «عدم وجود مزارع الگویی موفق در کشت محصولات جایگزین با مدیریت دولت» و «عدم وجود بازار فروش مناسب برای این محصولات» به‌ترتیب با نسبت مقادیر 93، 90 و 73 درصد، مهم‌ترین عوامل بازدارنده تمایل کشاورزان به کشت دوم بودند. مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده نوع کشت نیز به‌ترتیب شامل درآمدزایی، هزینه تولید و بازار فروش محصولات تولیدی بودند. همچنین نتایج نشان داد، راتون و لوبیای محلی به‌ترتیب، بالاترین رتبه‌ها در ارجحیت ذهنی کشاورزان در کشت محصولات با در نظر گرفتن معیارهای درآمدزایی، بازار فروش و هزینه تولید را به‌دست آوردند، اما از نظر معیار کمبود آب و اشتغال، لوبیای محلی و علوفه در بالاترین رتبه‌های قرار گرفتند. در مجموع، نتایج نشان داد که راتون با ارزش وزنی بالای 453/0 از بیشترین اولویت برای قرار گرفتن در الگوی کشت دوم برخوردار بود و لوبیای محلی و علوفه با وزن‌های 353/0 و 078/0 در اولویت‌های بعدی قرار گرفتند. بر این اساس، اقداماتی چون طراحی الگوی کشت بهینه، خرید تضمینی، ایجاد مزارع الگویی و توسعه صنایع تبدیلی پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Mental Preferences of Paddy Farmers towards Post-Rice Crops in Rasht County: The Use of Analytical Hierarchy Process (AHP)

نویسندگان [English]

  • Parisa Shahinrokhsar 1
  • Javad Ghasemi 2
  • Ali Nazmi 3
1 Agricultural Engineering Research Department, Gilan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Rasht, Iran.
2 agricultural Extension & Education Institute , AREEO, Tehran,, Iran.
3 Gilan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Rasht, Iran.
چکیده [English]

The main objective of this quantitative-qualitative research was to analyzing the mental preferences of paddy farmers towards second cultivation in Rasht County. The statistical population of the study consisted of 30 progressive farmers in Rasht County who were selected by purposive sampling technique. The collected data were analyzed by SPSS22 and Expert Choice11 softwares. The reliability and Validity of the questionnaire was approved by calculating the Cronbach's alpha and construct validity.The Findings showed that "lack of government support for the production and sale of these products, lack of successful model farms in cultivating alternative crops under government management" and "lack of an appropriate market for these products» with a ratio of 93, 90 and 73%, were the most important barriers to farmers' willingness to second cultivation, respectively. Also, the most important factors determining the type of cultivation were revenue generation, production costs and market for products, respectively. The results showed that, ratoon and local beans were in the highest ranks in the farmers' mental preferences in growing crops based on revenue generation, sales and production cost criteria, but in terms of water scarcity and employment criteria, local beans and forage were in the highest ranks, respectively. Overall, the results showed that, ratoon with a weight value above 0.453 was in the first priority in second cropping pattern and local beans and forage (with 0.353 and 0.087 weights) were in the next priorities, respectively. Designing an optimal cropping pattern, guaranteed purchase, establishing model farms and development of conversion industries are suggested.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cropping Pattern
  • Paddy Farmers
  • Second Cultivation
  • Analytical Hierarchy Process (AHP)
  • Rasht

مراجع

 اتقایی کردکلایی، م.، پاکروان، م.، اسماعیلی، ف. و کاووسی کلاشمی، م. 1393. تعیین راهبرد توسعه رشته فعالیت‌های زراعی کشت دوم بعد از برنج در استان گیلان. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 22(86): 95-113.
احمدی، ک.، عبادزاده، ح.، حاتمی.، ف.، محمدنیا افروزی، ش.، اسفندیاری پور، ا. و عباسطاقانی، ر. 1400. آمارنامه کشاورزی، سال زراعی 98-1399، جلد اول: محصولات زراعی، تهران: وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی، مــرکز فنـاوری اطلاعات و ارتباطات.
آذر، ع.، گوهری‌فر، م. و بقایی، و. 1391. ارزیابی عملکرد شرکت‌های صنعت سیمان بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روش FAHP و TOPSIS. دانش حسابرسی، 49: 99-115.
آمار، ت.، و قرشی میناآباد، م. و باقری کودکانی، ص. 1392. بررسی عوامل موثر بر توسعه کشت دوم در شهرستان شفت. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی (چشم‌انداز جغرافیایی)، 8(23): 89-102.
بوعذار، م.، یزدان‌پناه، م. و عبدشاهی، ع. 1397. تعیین‌کننده‌های تغییر الگوی کشت برنج در شهرستان شوشتر با استفاده از مدل‌های تئوری رفتار بین فردی و مدل اعتقادات سلامت. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 14(2): 125-141.
حافظی، ف.، رحیمیان، م. و غلامرضایی، س. 1399. عوامل اثرگذار بر گرایش جوانان روستایی به اشتغال در بخش کشاورزی: مطالعه موردی بیران‌شهر استان لرستان. روستا و توسعه، 23(1 (پیاپی 89) ): 5778-7857.
حسینجانی، ا. و ابراهیمیان، ر. 1389. بررسی جایگاه کشت دوم در کشاورزی پایدار و دستیابی به تولید محصول سالم در استان گیلان، اولین همایش ملی کشاورزی پایدار و تولید محصول سالم، اصفهان، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان.
رشتچی، ل.، پژوهش، م.، اسدی، ا. و یزدانی، م.ر. 1397. بررسی خشکسالی اقلیمی در دوره زمانی کشت برنج در قسمت‌های مختلف استان گیلان با استفاده از شاخص SPI. تحقیقات غلات، 8(1): 33-43.
سبزواری، ع.، رجبی‌پور، ع.، باقری، ن. و امید، م. 1399. تعیین الگوی کشت محصولات زراعی به‌عنوان راهکاری برای کاهش مخاطرات امنیت غذایی کشور. مدیریت مخاطرات محیطی، 7(1): 23-38.
شاهرخ، و. و ایوبی، ش. 1393. ارزیابی تناسب اراضی با استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در منطقه زرین‌شهر و مبارکه (اصفهان). مهندسی زراعی، 37(1): 77-92.
شریفی، م.، اکرم، ا. رفیعی، ش.، و سبزه­پرور، م. 1392. اولویت‌بندی کشت محصولات استراتژیک زراعی استان البرز با استفاده از روش دلفی فازی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). نشریه ماشین‌های کشاورزی، 4(1): 116- تا 124.
صامتی، م.، سامتی، م. و اصغری، م. 1382. اولویت‌های توسعه بخش صنعت استان اصفهان بر اساس روش و فرآیند سلسله‌مراتبی (AHP). فصلنامه پژوهش‌های بازرگانی، 27: 59-90.
غلامی سفیدکوهی، م.، آقابیگی، ع.، یزدانی، م.، مرزی نوحدانی، م. و وقاصی لمر، ت. 1397. ارزیابی طرح‌های تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری گیلان از دیدگاه بهره‌برداران. تحقیقات مهندسی سازه‌های آبیاری و زهکشی، 19(71): 37-50.
فلاحی، ا. و قلی‌‌نژاد، س. 1395. الگوی بهینه‌ی کشت مبتنی بر معیارهای چندگانه‌ی اقتصادی، منطقه‌ای و پایداری کشاورزی در شهرستان ساری؛ کاربرد الگوی تلفیقی AHP و برنامه‌ریزی خطی. اقتصاد و توسعه کشاورزی، 30(1):  37-49.
قدسی‌پور، س.ح. 1385. فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی AHP، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران. ص 220.
کاوند، ح.، ضیائی، س. و مردانی نجف‌‌آبادی، م. 1400. اثرات الگوی کشت بهینه بر وضعیت هیدرولوژیکی و اقتصادی حوضه آبریز زاینده‌رود: کاربرد مدل هیدرولوژیکی - اقتصادی. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 13(3): 178-194.
مرداسی، غ.، یزدان‌پناه، م.، فروزانی، م. و برادران، م. 1397. کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در تحلیل نظام‌های کشاورزی: مطالعة موردی شهرستان شوشتر. روستا و توسعه، 21(1): 1-23.
مشرف، پ.، مهدیان بروجنی، م. و میرزایی، م.1390. عوامل موثر بر نگرش جوانان روستایی شهرستان شهرکرد نسبت به اشتغال در بخش کشاورزی، همایش ملی اشتغال دانش‌‌آموختگان بخش کشاورزی و منابع‌ طبیعی، تهران.
معتمد، م.، جوزانی، ص. و کاوسی کلاشمی، م. 1399. ارزیابی شاخص‌های مالی و متغیرهای اثرگذار بر پذیرش کشت کلزا به‌عنوان کشت دوم در شالیزارهای استان گیلان. تحقیقات غلات، 10(1): 33-43.
معتمد، م.ک.، قربانی پیرعلیدهی، ق. و رحیم‌نژاد بالاگفشه، ز. 1400. تحلیل عوامل مؤثر بر پذیرش کشت کلزا (کشت دوم) در شالیزارهای استان گیلان، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 17(2): 1-10.
مؤمنی هلالی، ه.، احمدپور، ا. و پورسعید، ع. 1394. شناسایی مناسب‌ترین رقم جهت پایداری نظام کشت برنج با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). نشریه تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی، 5(16): 163-172.
مؤمنی، م. 1387. مباحث نوین تحقیق در عملیات، تهران: انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، چاپ دوم.
نجفی، ب. 1386. تعاونی‌های بازاریابی: ضرورتی در اقتصاد کشاورزی ایران. اقتصاد کشاورزی (اقتصاد و کشاورزی)، 1(1): 1-20.
نداف فهمیده، س.، اللهیاری، م.ص.، انصاری، م.ح. و کاوسی کلاشمی، م. 1394. تحلیل آثار اقتصادی - اجتماعی پذیرش کشت دوم پس از برنج در شهرستان فومن. فصلنامه تحقیقات غلات، 5(2): 121-130.
Agha, S.R., Nofal, L.G., Nassar, H.A. and Shehada, R.Y. 2012. Multi criteria governmental crop planning problem: An Analytic Hierarchy Approach.  Management, 2(4): 96-105.
Celik, Y.B. and Paksoy, S. 1998. Changes In cropping patterns in the newly irrigated parts of the harran plain and comparisons with the planned cropping patterns. Proceedings of the 3rd Agricultural Economics Congress, September 7-9, 1998, Ankara, Turkey, pp: 301-301.
Hassani, S., Ramroodi, M. and Naghashzadeh, M. 2016. Designing cropping pattern by using Analytical Hierarchy Process to allow for optimal exploitation of water. Electronic Journal of Biology, 12(1): 43-47.
Oad, F.C., Cruz, P.S., Memon, N., Oad, N.L. and Hassan, Z. 2002. Rice ratooning management. Pakistan Journal of Applied Sciences, 2(1): 29-35.
Ouattara, N., Xiong, X., Gu, C., Traoré, L. and Ballo, Z. 2022. Econometric analysis of the determinants of rice farming systems choice in Côte d’Ivoire, SAGE Open, April-June 2022: 1-15.
Saaty, T.L. 1994. Highlights and critical points in the theory and application of the Analytical Hierarchy Process. European Journal of Operation Research, 74: 426-447.
Shahinrokhsar, P., Alizadeh, A., Ansary, H. and Ghorbany, M. 2018. Determining crop planting pattern and sorting base on priority farmers subjective. Ecology, Environment and Conservation Paper, 24(4): 1501-1507.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار